Cá Thòi Lòi- Loài quái thú xấu mà ngon (Bạc Liêu)

Tôi biết đến loài cá thòi lòi mà nhiều người gọi là “quái thú” hay cá leo cây này trong một chuyến du lịch về Bạc Liêu. Đứng trên cây cầu bắc ra nhà hàng phố biển ở bờ biển Bạc Liêu, ngoài việc quan sát những ngư dân đẩy xiệp ven bờ, thứ thu hút tôi hơn cả là rất nhiều chú cá thòi lòi lao nhao lên mặt nước bùn, thi nhau lên bờ. Chúng cũng dạn dĩ gương đôi mắt lồi to nhìn con người chẳng chút sợ hãi. Nhưng để thưởng thức món ngon từ loài cá đặc biệt này thì phải đến khi tôi đến miệt Cà Mau thì mới được anh bạn người bản xứ giới thiệu thưởng thức. Phải nói rằng món cá thòi lòi chỉ ăn một lần là nhớ mãi. Thế nên sau này, đi đến tỉnh nào ở miền Tây tôi cũng kiếm món ăn từ loại cá này.

Cá thòi lòi loài quái thú xấu lạ mà ngon!

Cá thòi lòi - Ảnh: Bird Z

LOÀI CÁ "XẤU LẠ" ĐẶC BIỆT

Cá thòi lòi sinh sống ở vùng đất ngập mặn, bùn lầy ven biển Cà Mau, Bạc Liêu, Gò Công, Cần Giờ… vô cùng nhiều. Loài cá này có hình thù gần giống với bống sao nhưng da xù xì và hai mắt lồi to nằm sát nhau trên chóp đầu, vì thế mà nó có tên là cá thòi lòi. Chúng có đầu hình trụ, răng hàm trên xếp hai hàng, hàm dưới một hàng và vây gạnh xòe rộng.

Cá thòi lòi mắt to, vây xòe rộng - Ảnh: flickr

Cá thòi lòi có khả năng hô hấp đặc biệt nên chúng có thể ở trên cạn rất lâu. Khi gặp nguy hiểm, cá sẽ bảo vệ hang của nó bằng cách di chuyển xung quanh, há ngoác miệng và giương vây để đe dọa địch thủ.

Hành động đe dọa kẻ thù - Ảnh: Daniel Trim

Cá thòi lòi đặc biệt hơn các loài cá khác ở chỗ, nó có thể lặn sâu 5-10 phút hay phi vọt lên khỏi mặt nước rất cao. Đôi khi chúng con leo lên cây, vắt vẻo trên thân đước thân mắm.

Bay lên nào! - Ảnh: Shinobox

Loài cá đặc biệt biết leo cây - Ảnh: Pacific Klaus

Cá thòi lòi thường đào hang ở những vạt đất ngập nước, mềm, sát mép nước lúc thủy triều lên cao nhất. Chúng dùng miệng cạp sâu vào lòng đất thành chiếc hang rộng cỡ cái tô và sâu. Một con cá thường đào ba bốn hang sát nhau, để khi gặp nguy hiểm sẽ có đường thoát thân. Cá thòi lòi thường chui vào hang khi nước dòng và kiếm ăn khi nước lớn. Thức ăn của loài cá này là còng, tôm, tép và các loại cá nhỏ hơn.

Thòi lòi thường đào hang ở vùng đất bùn ngập mặn sát mép rừng mắm, đước - Ảnh: Ngo Duy Thuong

CÁCH BẮT CÁ THÒI LÒI

Cá thòi lòi rất nhanh và tinh ranh, chúng phóng chạy xuống hang hoặc lặn dưới nước cực nhanh nên nếu không biết cách để bắt chúng thì chẳng hề dễ dàng chút nào. Nếu đi bắt cá thòi lòi vào ban đêm, người ta chỉ cần dùng đen pin thật sáng rọi thẳng vào mắt cá, lúc này chúng bị chói nên nằm bất động.

Loài cá yêu thích vùng bùn lầy này sẽ “đơ” ngay khi gặp ánh đèn pin sáng chói vào ban đêm - Ảnh: Daniel Trim

Còn nếu ban ngày thì câu cá với loại lưỡi câu có ngạnh bén, mồi câu có thể dùng con tép nhỏ phân ra làm nhiều miếng hoặc hạt cơm cũng được. Cách bắt cá thòi lòi hiệu quả nhất có lẽ là dùng bẫy. Người ta chờ nước cạn, cá vào hang, ém kín các ngách phụ rồi cắm que làm dấu trước miệng hang, căng tấm lưới nhỏ. Nước lớn, cá chui ra sẽ bị mắc lưới, người đặt bẫy chỉ cần thăm và gỡ cá các nơi đã làm dấu. Hoặc người ta còn dùng ống hom to bằng cổ chân bện bằng lá dừa nước rồi úp ngay miệng hang. Khi chui ra khỏi hang, cá gặp phải ống hom, càng vùng vẫy chui sâu vào ống thì càng mắc kẹt, đến khi quay đầu lại không có đường ra. Vậy là mẻ cá thu hoạch thành công.

Chỉ cần ló đầu lên khỏi hang là chúng sẽ chui vào những cái bẫy hom đặt sẵn - Ảnh: Steve Willis

MÓN NGON TỪ CÁ THÒI LÒI

Cá thòi lòi tuy nhìn xấu xí nhưng lại vô cùng thơm ngon, thịt ngọt mềm, không có mỡ, sớ dai. Có nhiều món ăn được chế biến từ cá thòi lòi như cá thòi lòi kho tiêu, kho tương, cá thòi lòi nướng, gỏi cá thòi lòi với lá lìm kìm… nhưng ngon nhất vẫn là cá thòi lòi nướng muối ớt.

Những chú cá hung dữ và xấu xí này có thể chế biến thành nhiều món ăn ngon - Ảnh: Wilco Bekhuis

Chế biến món ăn thì cá thòi lòi phải là loại tươi sống, nếu đã chết thì thịt sẽ bở và tanh. Với món cá nướng thì để nguyên con ướp gia vị hoặc muối ớt cho thấm rồi đem nướng trên bếp than hồng. Có thể nướng vỉ hoặc xỏ lụi kiểu cá lóc nướng. Cá nướng trở đều tay, chỉ một loáng là mùi thơm của cá bốc lên phưng phức. Món cá nướng chấm kèm mắm me chua cay, mặn ngọt, vừa ăn vừa hít hà rất hấp dẫn. Hoặc bạn có thể ăn chung với bún hay cuốn bánh tráng kèm các loại rau sống, ăn hoài không thấy ngán.

Món cá thòi lòi nướng muối ớt cực ngon - Ảnh: Hải Yến

Cá thòi lòi nướng mọi cuốn bánh tráng - Ảnh: dulichsaigon

Cá thòi lòi cũng có thể lột da kho tiêu. Ướp cá với một ít tương, gừng xắt lát, một ít dầu ăn thêm vài lát thịt ba rọi, nêm gia vị đặc biệt là nhiều tiêu, cho vào nồi đất rồi kho lửa riu riu miếng cá vừa thơm vừa bùi ngon miệng. Nếu muốn tăng thêm hương vị, bạn có thể ăn kèm khế, dưa leo, giá, thơm…

Cá thòi lòi kho tiêu ăn rất “bắt” cơm - Ảnh: sưu tầm

Canh chua cá thòi lòi hoặc lẩu chua cũng hấp dẫn không kém. Cá làm sạch để nguyên con nấu với me, xoài hoặc khế chua, bắp chuối, đậu rồng, đậu bắp, cà, rau quế, om, ngò gai, ớt... Nếu nấu canh thì chỉ cần me non, khế, xoài, trái giác (một loại dây leo dại mọc ở những vùng nước lợ) hoặc chỉ đơn giản là nấu canh gừng. Rau ăn kèm là hoa chuối, thêm ngò gai, hành… Bên mâm cơm, tô canh cá thòi lòi bốc khói thêm chén mắm ớt vậy là bạn có thể ăn hết veo mấy bát cơm rồi đấy.

Món canh cá thòi lòi nấu gừng tuy đơn giản nhưng vô cùng thơm ngon - Ảnh:ywlock

Cá thòi lòi còn có thể làm thành cá khô, cá thòi lòi một nắng. Loại này đem chiên hoặc nướng vẫn giữ được hương vị thơm ngon riêng khác hẳn loài cá khác. Khô cá thòi lòi cũng là món quà du lịch đặc biệt khi bạn đến các vùng biển miền Tây như Cà Mau, Bạc Liêu…

Khô cá thòi lòi và món quà du lịch rất đặc biệt - Ảnh: otosaigon

Cà Mau, Bạc Liêu, Cần Giờ… là những địa danh cá thòi lòi sinh sống rất nhiều. Khi đi du lịch đến các vùng đất này, ngoài thăm thú thiên nhiên tươi đẹp, bạn nhớ tìm thưởng thức món cá thòi lòi thơm ngon nhé. Tôi đảm bảo rằng bạn chỉ thưởng thức một lần thôi là ghiền món ăn từ loài cá xấu xí độc đáo này rồi.