Làng Tranh Đông Hồ (Bắc Ninh)

Đây là một làng nghề vẽ tranh dân gian nổi tiếng của Việt Nam. Xưa kia làng có tên làng Mái là một làng nhỏ ở sát bờ nam đê sông Đuống, cách Hà Nội chừng ba mươi km về hướng đông.

Hiện làng còn giữ gìn được cách làm tranh cổ xưa nhất của vùng đất Kinh Bắc. Đó là làm tranh trên giấy dó (giấy được làm bằng cây dó giã nhỏ, lọc và cán mỏng), màu vẽ làm từ chất liệu thiên nhiên như gạch non, lá cây, rễ cây đốt thành than mài ra. Muốn có màu nền lấp lánh, những người làm tranh sử dụng vỏ sò, vỏ điệp nung lên thành vôi, giã nhỏ, trộn nhựa cây phết đều lên giấy dó để tạo sự độc đáo.

Bức tranh Đám Cưới Chuột nổi tiếng - Nguồn: sưu tầm

Tranh làng Ðông Hồ không phải vẽ theo cảm hứng nghệ thuật mà người dùng ta dùng ván để in. Ðể có những bản khắc đạt đến trình độ tinh xảo phải có người vẽ mẫu. Những người vẽ mẫu và bản khắc ván đòi hỏi họ phải có lòng yêu nghệ thuật và tâm hồn nghệ sĩ, đặc biệt phải có trình độ kỹ thuật cao. Công đoạn in tranh có lẽ không khó lắm bởi lẽ ai cũng có thể phết màu lên ván rồi in.

Một bản khắc in của tranh Đông Hồ - Nguồn: sưu tầm

Sau khi in thành tranh, kể cả cả lúc tranh khô, người xem vẫn cảm nhận được màu sắc của tranh thật tươi tắn như lúc tranh ướt. Các hình khối, mảng nọ đặt cạnh mảng kia có sự ăn ý hài hoà một cách tự nhiên. Các màu đã hoà quyện in tranh thường lấy từ chất liệu thiên nhiên : màu đen người ta phải đốt lá tre rồi lấy than của nó ; màu xanh lấy từ vỏ và lá tràm , màu vàng lấy từ hoa hòe , màu đỏ thắm lấy từ thân, rễ cây vang, màu sơn lấy từ sỏi núi, màu trắng là điệp...Những năm gần đây có một số người khi in tranh đã từng dùng một số màu và hoá chất hiện đại, như thế sản phẩm có tăng nhưng chất liệu màu của tranh không tươi màu sắc nét như tranh làm truyền thống. Ðã thế, chỉ trong một thời gian ngắn màu sắc bị phai nhạt.

Người nghệ nhân già tỉ mỉ vẽ tranh - Nguồn: sưu tầm

Ðã có một thời gian tranh dân gian Ðông Hồ bị lãng quên nên nghề làm tranh mai một ít nhiều. Không ít hộ bỏ làm tranh chuyển sang làm đồ vàng mã. Những vài năm trở lại đây người Ðông Hồ lại hoan hỉ trở lại với nghề tranh nhiều hơn bởi người dân của ta đã lại nhận ra vẻ đẹp trong sự mộc mạc giản dị của tranh Ðông Hồ là không thể thiếu được trong cuộc sống thường nhật, nhất là ngày Tết.